Sinfonia mistica na orkiestrę, 1977, 22'

2.2.2.2-2.0.0.0-smyczki (6.6.3.3.2 min)

Sinfonia mistica należy do grupy trzech symfonii stworzonych przez Andrzeja Panufnika w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. Są to Sinfonia di Sfere (1975), Sinfonia mistica (1977) i Metasinfonia (1978) - czyli piąta, szósta i siódma symfonia w katalogu dzieł kompozytora. Wszystkie zbudowane są wokół rdzenia geometrycznego – zarówno ich budowę formalną, jak i wewnętrzną strukturę wyznacza kształt wybranej figury geometrycznej, graficznie przedstawionej za pomocą diagramu. W przypadku Sinfonii mistica bazą konstrukcyjną stała się liczba sześć:

W tym tytule chciałem dać wyraz mej głębokiej fascynacji pięknem i tajemnicą geometrii; w szczególności miałem na myśli jedną z figur, stanowiącą dla mnie symbol porządku uniwersalnego i harmonii wewnętrznej. Ilustruje ona ciekawy fakt: oto trzeba aż SZEŚCIU kół równej wielkości, by otoczyć jedno, tej samej wielkości koło. Figura ta jest swego rodzaju cudem, nośnikiem jakiegoś mistycznego znaczenia. Nie ukrywam, że wywarła ona wpływ na strukturę Sinfonii i jej materiał muzyczny.

Utwór składa się z sześciu ogniw wyodrębniających się w jednoczęściowej budowie symfonii. Każda z cząstek oparta jest na sześciu trójdźwiękowych komórkach, zawiera sześć formuł melodycznych, sześć kombinacji harmonicznych i utrzymana jest w takcie sześciodzielnym (wewnętrznie liczonym na zmianę – 2+2+2 w częściach wolnych i 3+3 w szybkich). Ponadto jest to szósta symfonia w katalogu dzieł kompozytora. Wszystkie te elementy potwierdzają symbolikę liczby sześć, która zainspirowała Panufnika. 

Tytułowy mistycyzm odnosi się tu jednak również i do kreowanego przez kompozytora nastroju - szczególnie w częściach wolnych, ewokujących brzmienia eteryczne i wyrafinowane, które w połączeniu z kontemplacyjnym nastrojem zachwycają subtelną urodą. Mistycyzm liczby połączony tu został zatem z duchową mistyką kontemplacji, przeciwstawianej w częściach szybkich (parzystych) szybkiemu ruchowi, nabrzmiałemu bardziej dramatyczną emocją, prowadzącą w finale do burzliwej kulminacji, zamykającej utwór mocnym akcentem.   

Sinfonia mistica, napisana na zamówienie Northern Sinfonia, została prawykonana przez ten zespół 17 stycznia 1978 roku w Londynie, dyrygował Christopher Seaman.