1950

Powstaje Suita staropolska - kolejny utwór będący parafrazą muzyki dawnej.

W kwietniu Panufnik oficjalnie zajmuje mieszkanie w Warszawie, przy Odolańskiej 20 m.5.

W czerwcu Sinfonia rustica zostaje uznana za utwór formalistyczny i „obcy epoce socjalistycznej”.

W lipcu, podczas lata spędzanego w Oborach, Andrzej Panufnik poznaje Elizabeth O’Mahoney-Rudnicką, zwaną Scarlett. Znajomość szybko przeradza się w gorący romans.

Pewnego ranka w naszym domu wypoczynkowym pojawił się nowy gość, niezwykle piękna dziewczyna, z długimi, ciemnokasztanowymi włosami, jasnoszarymi oczyma i mlecznobiałą cerą. Miała na sobie obcisłą białą suknię z cienkiego materiału, co podkreślało jej bardzo ponętną figurę. Moja reakcja była natychmiastowa - straciłem głowę.

1951

25 maja – prawykonanie w Filharmonii Warszawskiej, powstałej w latach 1950–51, Symfonii Pokoju

13 lipca - Andrzej Panufnik poślubia Elizabeth O’Mahoney–Rudnicką.

We wrześniu umiera ojciec kompozytora.

Powstaje kolejna kompozycja oparta na dawnej muzyce polskiej – Koncert gotycki.

Po długim namyśle wypracowałem wreszcie sposób, który pozwolił mi uniknąć zarówno konfrontacji, jak i kapitulacji. Idąc za przykładem naszych architektów, którzy w owym czasie z zapałem odbudowywali całe dzielnice starej Warszawy, zdecydowałem się zająć rekonstrukcją szesnasto - i siedemnastowiecznej muzyki polskiej, która ucierpiała nie tyle podczas ostatniej wojny, ile przez kolejne wieki obcych najazdów. Zająłem się dawnymi kompozytorami, których wymagające uzupełnień i nieznane utwory zachowały się jedynie we fragmentach pleśniejących po zakurzonych bibliotekach. Pracując bardziej jako naukowiec niż kompozytor mogłem się w ten sposób przyczynić do ocalenia jakiejś nikłej części naszego dziedzictwa narodowego.

1952

16 maja – prawykonanie Uwertury bohaterskiej w Filharmonii Warszawskiej. Utwór został nagrodzony przez Krajowy Komitet Przedolimpijski, dzięki czemu kompozytor mógł zaprezentować go w czerwcu tego roku w Helsinkach. Był to jedyny w tych czasach wyjazd Panufnika na Zachód.

14 września – przychodzi na świat córka Panufnika – Oonagh. 

Wreszcie urodziła się czerwona i pomarszczona dziewczynka, zdrowa i silna. Nazwaliśmy ją irlandzkim imieniem Oonagh i byliśmy z niej niezmiernie dumni. Natychmiast zmieniła atmosferę naszego domu. Całymi dniami mogłem się jej przyglądać, była taka malutka i zgrabna, z każdym dniem ładniejsza. Wkrótce zauważyłem, jak dalece problemy zawodowe i polityczne straciły na znaczeniu; kiedy to maleńkie stworzonko uśmiechało się lub płakało, moje uczucia ulegały natychmiastowej zmianie. Jej dominacja w naszym małym mieszkanku uczyniła komponowanie jeszcze bardziej niemożliwym. Moje marzenia o dalszym poszukiwaniu własnego wyrazu muzycznego prysły, może na zawsze. Jednak czarująca mała Oonagh, również po części moje dzieło, wynagradzała wszystkie straty.

Powstaje Kwintet na instrumenty dęte drewniane.

1953

5 marca - śmierć Stalina budzi nadzieję na zmianę kursu w rządzonej przez komunistów Polsce. Jednak o jakichkolwiek zmianach nie mogło być jeszcze mowy.

W kwietniu Panufnik wyjeżdża na kilkumiesięczną wyprawę kulturalną do Chin i Mongolii, jako przewodniczący polskiej delegacji. Podczas podróży dowiaduje się o tragicznej śmierci swojej córeczki, która utonęła podczas kąpieli.

Wylądowawszy w końcu w Warszawie nie byłem w stanie z nikim się witać, pragnąłem jedynie pocieszyć Scarlett, ale znów musiałem stawić czoła rzeczywistości. Nie przysłano po mnie nawet samochodu; nie byłem już przecież ambasadorem Polski Ludowej, a tylko zmordowanym człowiekiem, który musiał dźwigać ciężką walizę pełną nut i wieczorowych strojów do przepełnionego autobusu jadącego w stronę centrum. Potem przez godzinę polowałem na taksówkę, która zechciałaby mnie zawieść do mojej dzielnicy. Kiedy wreszcie znalazłem się w domu, wszedłem na pierwsze piętro i zapukałem cicho. Scarlett, która nasłuchiwała od wielu godzin i rozpoznała moje kroki na schodach, otworzyła drzwi natychmiast. Miała twarz białą jak papier, oczy zapuchnięte i zaczerwienione. Usiedliśmy na kanapie, trzymając się za ręce i długo milczeliśmy.

1954

Na początku tego roku Panufnik podejmuje decyzję o ucieczce z rządzonej przez komunistów Polski.

Po nieprzespanej nocy utwierdziłem się w swoim postanowieniu; po upływie następnych dwudziestu czterech godzin moja decyzja stała się jeszcze bardziej stanowcza, pomimo świadomości gigantycznych przeszkód piętrzących się przede mną. Ucieczka z Polski wiązała się dla mnie z ogromnym niebezpieczeństwem, lecz na tym sprawa się nie kończyła. Nie miałem pojęcia, czy uda mi się zrobić jakąś karierę gdzie indziej: mogłem nie zostać zaakceptowany przez środowisko muzyczne w innym kraju, mogłem też, zrywając więzy z krajem ojczystym, utracić zdolność dalszego rozwijania się jako kompozytor. Ale tu też nie mogłem komponować. Bez wahania byłem gotów zrezygnować z mej wysokiej, lecz pozbawionej znaczenia pozycji w Polsce i przyjąć w zamian, co los zdarzy.

6 marca Scarlett wyjeżdża do Anglii, aby przygotować ucieczkę męża. Panufnik przeprowadza się do nowego mieszkania przy ulicy Wareckiej 4/6 m.59.

Na początku lipca Panufnik wyjeżdża do Szwajcarii na nagrania muzyki polskiej dla Radia Szwajcarskiego

14 lipca Panufnik ląduje na lotnisku Heathrow w Londynie, gdzie wita go żona, Scarlett, oraz przedstawiciele władz angielskich. Panufnik występuje o azyl polityczny. Na zwołanej konferencji prasowej kompozytor wyjaśnia powody swojej ucieczki.

12-13 sierpnia - w Timesie ukazuje się artykuł Panufnika o życiu w komunistycznej Polsce.

20 września – Plenum Związku Kompozytorów Polskich podejmuje decyzję o wykluczeniu Panufnika ze swych szeregów.

4 października - Panufnik prowadzi koncert The Philharmonia Orchestra w Royal Festival Hall. W programie obok utworów Beethovena i Rachmaninowa znajdzie się też kompozycja Panufnika - Nokturn.

11 października – Panufnik prowadzi koncert charytatywny w Royal Albert Hall (z pianistą Witoldem Małcużyńskim).

Po jakiś dwóch miesiącach zacząłem się obawiać, ze wkrótce odkryjemy ze Scarlett, iż nasza wolność jest przede wszystkim wolnością umierania z głodu. W Polsce byłem kimś, w Anglii stałem się absolutnie nikim - przeskok nieoczekiwany.

1955

W lutym Panufnik przybywa do Stanów Zjednoczonych na zaproszenie Leopolda Stokowskiego: spotyka się z Kazimierzem Wierzyńskim w Nowym Jorku i asystuje przy wykonaniu Symfonii pokoju w Detroit, pod batutą Stokowskiego

27 sierpnia – podczas festiwalu BBC Proms Panufnik prowadzi BBC Symphony Orchestra, prezentując swą Sinfonia rustica

7 października – Panufnik otrzymuje nagrodę przyznaną mu przez Polskie Oddziały Wartownicze (nagrodę otrzymują też Roman Palester i Antoni Szałowski)

21 grudnia – Panufnik bierze udział w konferencji zorganizowanej przez paryską Kulturę, podczas której wygłasza referat o życiu muzycznym w komunistycznej Polsce

W grudniu 1955 roku francuski magazyn "Preuves" wespół z miesięcznikiem "Kultura" zorganizowały publiczną dyskusję na temat: "Artysta i twórczość w dzisiejszej Polsce", w której wzięło udział około dwustu czołowych intelektualistów francuskich: pisarzy, artystów, jak również polityków i filozofów. Choć wolałem się posługiwać raczej muzyką niż słowami uznałem, że powinienem podzielić się moim doświadczeniem z ludźmi Zachodu, którzy się tym interesują. (...) Moją okropną francuszczyzną wyjaśniłem dylematy kompozytorów polskich pracujących pod surową kontrolą władz komunistycznych. Podsumowania dokonał mój przyjaciel Konstanty Regamey, wykorzystując swą doskonałą znajomość języka i godną zazdrości bystrą inteligencję. Sądząc z dyskusji, jaka się potem rozwinęła wieczór nie został zmarnowany i wywołał duże wrażenie wśród intelektualistów francuskich, nie wyłączając niektórych sympatyków marksizmu, najwidoczniej wstrząśniętych dowodami na to, do czego prowadzi zastosowanie ich cennej doktryny w praktyce.

1956

Panufnik otrzymuje stypendium w ramach operacji "Rękawica", zorganizowanej przez Radio Wolna Europa, a mającej na celu pomoc finansową polskim artystom na emigracji.

6 grudnia – Panufnik prowadzi próbny koncert w Birmingham w związku z planem objęcia tam stanowiska dyrektora orkiestry.

Ukazuje się książka Scarlett Panufnik Out of the City of Fear opisująca życie Panufników w komunistycznej Polsce i ucieczkę kompozytora do Anglii.

Przyjęcie posady w Birmingham rozwiązywało moje kłopoty finansowe, ale dla naszego małżeństwa okazało się katastrofalne. Scarlett, przyzwyczajona już do pełnego blasków życia londyńskiego, odrzucała myśl o przeniesieniu się do, jak to określała, "nudnego, prowincjonalnego miasta w głębi kraju". Odmówiła wspólnego wyjazdu do Birmingham, choćby na jeden koncert. Jakkolwiek wdzięczny Scarlett za pomoc w ucieczce, zdawałem sobie sprawę, że przysparzała mi wielu kłopotów, które odciągały od komponowania i że nigdy nie wyzbyła się swego nienasyconego pragnienia adoracji i podziwu. Pragnęła mojego sukcesu nie dlatego, że wierzyła w to, co chciałem osiągnąć, lecz dla zapewnienia sobie pozycji towarzyskiej, która pozwalałaby jej występować w pełnym blasku.

1957

11 stycznia - Panufnik prowadzi prawykonanie Rhapsody, pierwszej kompozycji napisanej po ucieczce z Polski, a zamówionej przez radio BBC.

19 kwietnia - Panufnik podpisuje kontrakt z zarządem City of Birmingham Symphony Orchestra na stanowisko dyrektora orkiestry. Umowa zobowiązuje go m.in. do prowadzenia 50 koncertów w sezonie.

11 listopada – w Houston Leopold Stokowski dyryguje prawykonaniem Sinfonia elegiaca, powstałej na bazie wycofanej przez kompozytora Symfonii pokoju.

Podczas pierwszego sezonu w Birmingham Panufnik wprowadza w życie nowatorskie pomysły repertuarowe; pracę z orkiestrą utrudnia konflikt kompozytora z koncertmistrzem – Norrisem Stanleyem.

Układając program pierwszego sezonu (1957-1958), czułem się w obowiązku oprzeć repertuar orkiestry na dziełach wielkich kompozytorów klasycznych i romantycznych, zgodnie z oczekiwaniem stałej publiczności. Jednocześnie miałem nadzieję na zaprezentowanie niektórych mniej znanych utworów, zarówno dawnych, jak i nowoczesnych. Pragnąłem przede wszystkim podzielić się z moim nowym audytorium odkryciami poczynionymi przeze mnie w okresie przedwojennym, z prawie nie wykonywanymi utworami dawnych kompozytorów angielskich, takich jak Arne, Avison, Boyce, Byrd i Stanley.

1958

Panufnik rozpoczyna drugi sezon pracy jako dyrektor orkiestry CBSO w Birmingham. Po odejściu na emeryturę koncertmistrza Norrisa Stanleya i zaangażowaniu na jego miejsce Wilfrieda Lehmanna praca Panufnika przebiega już bez napięć. Kompozytor, na prośbę zarządu, włącza do repertuaru orkiestry kilka własnych kompozycji.

Praca z orkiestrą stała się łatwiejsza i znacznie bardziej owocna. Wkrótce nasze wykonania muzyki klasycznej zaczęły mi sprawiać prawdziwą przyjemność - niebawem też, ciężko pracując, pokonaliśmy pewne złe nawyki, które wkradły się w okresie powojennym. Musiałem pełnić funkcję nauczyciela, wymagając nie tylko przestrzegania stylu, lecz także precyzji rytmicznej i kontrastów dynamicznych, jak również umiejętności różnicowania i smaku w kształtowaniu frazy muzycznej, szczególnie ważnych u Mozarta i Beethovena.

1959

W lipcu, pomimo sukcesów i pozytywnej opinii zarządu orkiestry, Panufnik postanawia zakończyć pracę z orkiestrą CBSO w Birmingham i wraca do Londynu, aby skoncentrować się na komponowaniu.

21 sierpnia – podczas festiwalu promenadowego radia BBC Panufnik prowadzi prawykonanie suity Polonia, skomponowanej na zamówienie Richarda Howgilla, dyrektora rozgłośni BBC.

Panufnik poznaje Winsome Ward, z którą wkrótce połączy go bliższa znajomość. Jednocześnie rozpoczyna pracę nad kolejną kompozycją zatytułowaną Muzyka jesieni

Wczesną jesienią 1959 roku zostałem przedstawiony Winsome Ward, niezwykle atrakcyjnej kobiecie w moim wieku, o delikatnej cerze i jasnokasztanowych włosach. Reprezentowała wybitnie angielski typ urody, miała szeroki, ujmujący uśmiech, który mógł rozświetlić pokój niczym promień słońca. Przy tym w jej oczach czaił się jakiś smutek, jakaś melancholia, dodająca jej uroku. (...) Oboje czuliśmy się samotni. Ona, parę lat wcześniej, straciła w wypadku narzeczonego, ja zaś byłem rozwiedziony. Z biegiem czasu nasza przyjaźń przerodziła się w miłość, jakiej nigdy jeszcze nie doświadczyłem, ani nawet nie wyobrażałem sobie, że jest możliwa. Nasz związek nie naruszał wolności żadnej ze stron; Winsome doskonale rozumiała moje silne postanowienie, aby nigdy się już nie żenić. Każde nasze spotkanie było źródłem wielkiej radości, bez cienia wymówek, zazdrości czy pretensji, co dotąd wydawało mi się nieuniknione w kontaktach z kobietami.