Sinfonia di Sfere (Symfonia sfer) na orkiestrę symfoniczną, 1974-75, 33'

picc.2.2.2.bcl.2.dbn-1.1.1.1-perc(3):12 membranofonów o nieokreślonej wysokości dźwięku-pft-smyczki 

Sinfonia di Sfere jest pośród symfonii Andrzeja Panufnika dziełem bodaj w największym stopniu odzwierciedlającym fascynację kompozytora zasadami symetrii i geometrii. To tutaj kompozytor po raz pierwszy wykorzystał figurę geometryczną jako rodzaj klucza określającego budowę całej kompozycji – od kształtu formalnego do najdrobniejszych detali konstrukcyjnych utworu. O swym pomyśle Panufnik pisał tak:

W … Sinfonia di Sfere próbowałem stworzyć strukturę muzyczną większych rozmiarów, przenikniętą ładem geometrycznym. Tytuł miał sugerować słuchaczowi jakąś podróż w przestrzeń, doświadczaną wewnętrznie i zewnętrznie. (Nie nawiązywałem w sposób bezpośredni do astronomii, astrologii, kosmologii czy metafizycznej filozofii Pitagorasa i jego ‘muzyki sfer’.)

Idea sfer miała dla kompozytora podwójny wymiar – duchowy, jako rodzaj kontemplacyjnego ciągu myśli i odczuć; oraz formalny – grupa sfer, której wizualnym odpowiednikiem jest kompozytorski diagram zamieszczony w partyturze, stała się konstrukcyjnym szkieletem, obejmującym niezwykle precyzyjnie zorganizowany materiał muzyczny. Co ciekawe, kompozytor nawet percepcję słuchacza potraktował w kategoriach "sferycznych”:

Założyłem sobie, że percepcja słuchacza jest czymś na kształt kręgu, stopniowo przesuwającego się od zera przez pierwszą, dolną półkulę Sfery I, następnie przez Sferę II, choć nadal jeszcze pozostając pod wpływem Sfery I, że kontynuuje swe wznoszenie się przez górną półkulę Sfery I i potem przez pozostałe sfery, rozszerzając pole kontemplacji i coraz bardziej świadomie doświadczając ich symetrycznych nawrotów, jak to się zdarza człowiekowi, którego myśli wpływają w nowe rejony, by następnie powrócić do starych.

Symbolika kręgów znalazła swoje odbicie także w ustawieniu orkiestry, którą kompozytor otoczył bębnami, aby ich dźwięk stale okrążał zespół. Symetria wyznacza również dobór interwałów, motywów melodycznych i rytmicznych, jak i zastosowanie wybranych przez kompozytora oznaczeń dynamicznych i agogicznych w poszczególnych sferach symfonii. Tak precyzyjna, dopracowana w najdrobniejszych detalach i w każdym aspekcie niezwykle przemyślana konstrukcja dzieła spowodowała, że muzykolog Tadeusz Zieliński nadał Panufnikowi tytuł "architekta muzyki XX wieku”. Wszystkie te szczegóły konstrukcyjne znakomicie śledzi się, słuchając utworu z partyturą, warto jednak przy tym pamiętać, że dla kompozytora zawsze doskonałość konstrukcji własnych kompozycji służyć miała lepszemu przepływu uczuć i emocji, którymi chciał się ze słuchaczami podzielić. 

Światowa premiera Sinfonii di Sfere odbyła się w Royal Festival Hall w Londynie, 13 kwietnia 1976 roku - London Symphony Orchestra dyrygował David Atherton.