Triangles (Trójkąty) na trzy flety i trzy wiolonczele, 1972, 16'

TrianglesTrianglesTrianglesTrianglesTriangles, komentarz PanufnikaTriangles, komentarz PanufnikaTriangles, komentarz PanufnikaTriangles, komentarz PanufnikaTriangles, komentarz Panufnika

Utwór został skomponowany na zamówienie telewizji BBC i przeznaczony do telewizyjnej realizacji audiowizualnej. Jego idea nawiązuje do filozofii hinduskiego tantryzmu (impulsem stało się obejrzenie przez kompozytora wystawy dawnej sztuki Indii), gdzie trójkąt posiada znaczenie symboliczne – przedstawiony wierzchołkiem do góry uosabia siłę męską, duchową; wierzchołkiem do dołu natomiast – siłę żeńską, erotyczną. Nałożenie obu trójkątów symbolizuje zespolenie obu pierwiastków. Symbolikę tę odzwierciedla trzyczęściowa forma kompozycji, w której kolejne części noszą nazwy: Trikona I, Trikona II i Yantra.

W części pierwszej utworu biorą udział tylko wiolonczeliści (mężczyźni), w części drugiej – flecistki (kobiety), w ostatniej zaś następuje połączenie obu grup wykonawców. Formę trójkąta kompozytor wykorzystał nie tylko w rozplanowaniu formalnym dzieła, ale także w aspekcie wizualnym – poprzez symboliczny dobór instrumentów i instrumentalistów oraz ich rozmieszczenie na estradzie (co wykorzystano w nagraniu telewizyjnym). Symbolika pierwiastka żeńskiego i męskiego ma również swoje odbicie w języku muzycznym – obie Trikony bazują co prawda na materiale zbudowanym w oparciu o interwały komórki e-f-h, jednak "męska" Trikona I rozwija podstawowy materiał dźwiękowy niejako w górę skali, "żeńska" natomiast Trikona II – w dół. W Yantrze następuje połączenie obu kierunków.

Triangles zostały wykonane i zarejestrowane w studiu Programu 2 Telewizji BBC 14 kwietnia 1972 roku. 

Kompozytor przyznał z czasem, że utwór ten okazał się mieć duże znaczenie dla jego dalszych poszukiwań twórczych:

Jakkolwiek Trójkąty (...) przeznaczone były raczej wyłącznie dla telewizji, a nie do wykonań koncertowych i w owym czasie wydawało mi się, że nie mają większego znaczenia w moim dorobku muzycznym, to jednak pozwoliły mi dokonać następnego istotnego kroku w moich odkryciach kompozytorskich. Pomysł kształtowania dzieła muzycznego podług doskonałego porządku form geometrycznych okazał się wkrótce siłą napędową, przenikającą niemal wszystko, co pisałem.

Triangles Andrzeja Panufnika istotnie nie zaistniały w wykonaniach koncertowych i do dziś pozostają w rękopisie. Zachowało się jedynie nagranie zrealizowane przez telewizję BBC. Świadczy ono o tym, że warto byłoby przypomnieć tę zapomnianą dziś kompozycję, nie ustępuje ona bowiem innych utworom kameralnym Panufnika, w interesujący sposób wzbogacając jego artystyczny dorobek.